Có lẽ Phật từ trên cao nhìn xuống cũng ngao ngán trước bầy chúng sinh đang chìm đắm u mê.

Có những ngôi chùa, đền tuy quy mô lớn nhưng chỉ nhang nhác giống những hình ảnh trên bộ phim võ hiệp nước ngoài nào đó. Tượng xếp hàng dãy dọc bóng loáng bởi bàn tay khách hành hương sờ. Đi lễ đền, chùa, miếu, phủ mà lòng chông chênh, liệu có thanh thản không? Nếu ai đã đến những ngôi chùa ở Nhật Bản, sẽ thấy khách tham quan trong tĩnh lặng. Tại gian điện chính, ngoài việc thả dép, quần áo chỉnh tề vào khấn, không thắp hương, còn không được chụp ảnh. Lời cầu nguyện được thả theo đồng xu từ xa. Ở Hàn Quốc, có những ngôi chùa được quản bởi các “bà vãi”. Họ là những người về hưu, lên chùa làm công quả. Du khách ngoài việc mua vé vào, có thể mua nến, gạo để đội vào dâng Phật.

Tác giả Đình Thắng

Nếu chỉ nhìn thấy chùa, đền to choáng ngợp và cho rằng xây lên từ sự sân si, e rằng phiến diện. Vấn đề là cách điều hành thế nào. Phật Quang Sơn là một ngôi chùa quy mô chưa từng thấy, được mệnh danh “kinh đô Phật giáo Đài Loan” (Trung Quốc). Ngôi chùa này lớn hơn rất nhiều cả nghĩa đen, lẫn nghĩa bóng so với các ngôi chùa trong khu vực. Chùa xây dựng và quản lý hiện đại từ thập niên 70, thế kỷ trước; thực sự như một tàng thư với những tầng hầm được cho rằng chứa nhiều báu vật của nhân loại, bên cạnh hàng chục tòa tháp lớn, tượng phật cao 108m. Cơ sở này có hàng trăm chi nhánh khắp thế giới, hình thành riêng một trường đại học phật giáo thường trao học bổng cho nhiều nhà sư khắp thế giới. Phật tử và khách hành hương tới đây không chỉ cúi đầu trước sự uy linh của tượng phật lớn mà còn cả sự nghiêm cẩn trong mỗi bước điều hành. Chỉ cần hút thuốc tùy tiện sẽ bị phạt gần 10 triệu đồng. Phật Quang Sơn rõ ràng xây dựng bằng tiền công đức của phật tử mười phương, công trình bề thế hiện đại, nhưng vẫn giữ được nét thanh tịnh, linh thiêng của cõi phật.

Chúng sinh vốn lầm lạc nên mới lên chùa, lên đền. Tuy nhiên, thay vì xin đi đúng hướng, thiện tâm, lại trổ lòng tham. Chủ những ngôi chùa, ngôi đền nếu chỉ thuần thực hiện “kinh tế chùa” thì Phật, thánh nào trú ngụ. Nếu Phật Quang Sơn (vật liệu chủ yếu bê tông) mà xây dựng hoàn toàn bằng gỗ thì không biết bao nhiêu khu rừng già mới đáp ứng đủ. Không lẽ, tiếng khóc của rừng không đủ oán thán dưới mỗi chân cột chùa.

Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc hẳn quá hiểu câu chuyện từ một ngồi đền ở Nghệ An. Và khi ông có chế tài quản lý và UBND tỉnh này vào cuộc (đề ra quy chế thu-chi) mỗi năm, sau khi trừ kinh phí sửa chữa vẫn dư hàng chục tỷ đồng.