Gia tăng nguy cơ mưa lớn và hạn hán

El Nino dẫn tới nhiệt độ mặt nước biển nóng hơn mức trung bình ở trung tâm và phía đông Thái Bình Dương gần đường xích đạo - đã chính thức xuất hiện - các nhà khoa học tại Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) thông báo. Kiểu thời tiết này xảy ra gần nhất năm 2018-2019 và diễn ra trung bình 2-7 năm một lần.

Tùy thuộc vào cường độ, El Nino có thể gây ra nhiều tác động, như làm tăng nguy cơ mưa lớn và hạn hán ở một số địa điểm trên thế giới. Biến đổi khí hậu có thể làm trầm trọng thêm hoặc giảm thiểu một số tác động nhất định liên quan đến El Nino. Ví dụ, El Nino có thể dẫn đến những kỷ lục mới về nhiệt độ, đặc biệt là ở những khu vực trải qua nhiệt độ trên trung bình trong El Nino, theo NOAA.

Tuần này, Australia cảnh báo El Nino sẽ mang đến những ngày nóng hơn, khô hơn ở đất nước dễ xảy ra cháy rừng dữ dội. Trong khi đó, Nhật Bản thông tin, El Nino đang phát triển là một phần nguyên nhân dẫn đến mùa xuân ấm nhất được ghi nhận ở nước này.

El Nino chính thức xuất hiện làm gia tăng nắng nóng và khô hạn.

Hầu hết những năm nóng nhất trong lịch sử đều xảy ra trong thời kỳ El Nino. Các nhà khoa học lo ngại mùa hè năm nay và năm sau có thể chứng kiến nhiệt độ ở mức kỷ lục trên đất liền và trên biển. Lần cuối cùng El Nino diễn ra mạnh mẽ là vào năm 2016 do khoảng thời gian 3 năm vừa qua là thời điểm thế giới chịu ảnh hưởng bởi hiện tượng La Nina lạnh hơn.

Khi đó, nhiều quốc gia và châu lục ghi nhận một năm nắng nóng kỷ lục. Riêng trong năm nay, các nhà khí tượng học cho rằng El Nino kết hợp với sự nóng lên do biến đổi khí hậu sẽ khiến thế giới phải vật lộn với nhiệt độ cao kỷ lục.

Ngoài ra, khi El Nino xảy ra, nước biển ở đông Thái Bình Dương sẽ ấm hơn bình thường. Với tình hình hiện tại khi nhiệt độ bề mặt nước biển trung bình toàn cầu cao trong tháng 5 vừa qua hơn khoảng 0,1 độ C so với các báo cáo khác trong quá khứ, thời tiết được dự kiến sẽ trở nên khắc nghiệt hơn nữa.

Nhận định về việc này, bà Michelle L'Heureux, nhà khí tượng học thuộc Trung tâm Dự báo Khí hậu của NOAA cho biết, chúng ta đang ở trong tình trạng chưa từng có. Một nghiên cứu hồi tháng 5 trên tạp chí Science cho biết El Nino năm nay có thể dẫn đến thiệt hại kinh tế toàn cầu lên tới 3.000 tỷ USD, làm suy giảm GDP, sản xuất cùng nông nghiệp và đặc biệt là khiến dịch bệnh lây lan nhanh hơn.

Ảnh hưởng của El Nino đến Việt Nam

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, El Nino là một kiểu khí hậu tự nhiên sinh ra từ vùng nước ấm bất thường ở phía đông Thái Bình Dương. El Nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương (đặc trưng bởi khu vực Nino3.4) cao hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN) từ 0,5 độ C trở lên, thường kéo dài 8-12 tháng, với tần suất lặp lại khoảng 3-4 năm 1 lần. Chênh lệch nhiệt độ mặt nước biển khu vực Nino3.4 trung bình mùa 03 tháng 2-3-4/2023 đang thấp hơn TBNN là 0,2 0C và tiếp tục tăng hơn so với mùa 03 tháng 1-2-3/2023 là 0,2 độ C. Trong tuần đầu tháng 5/2023 nhiệt độ mặt nước biển khu vực Nino3.4 đã tăng và hiện tại đang cao hơn mức TBNN là 0,4 độ C.

Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối; Hoạt động của bão/áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn, cả về cường độ và quỹ đạo. 

Điều đáng lưu ý là El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 đến 50%; Vì thế nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ , hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt, trong các tháng mùa khô năm 2023, đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc. Ví dụ dễ hình dung nhất về tác động của El Nino đã gây ra các đợt hạn mặn kỷ lục vào năm 2015/2016 và 2019/2020.

Theo thống kê trung bình mỗi năm có 5-7 xoáy thuận nhiệt đới (XTNĐ) bao gồm bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) ảnh hưởng đến nước ta, trung bình mỗi tháng có 0,58 cơn. Trong những năm El Nino trung bình mỗi tháng có 0,42 cơn, ít hơn TBNN khoảng 28%. Ngoài ra, trong điều kiện El Nino, xoáy thuận nhiệt đới thường tập trung vào giữa mùa bão (tháng 7, 8, 9).

Trong điều kiện El Nino nhiệt độ trung bình các tháng đều cao hơn bình thường, mùa đông chênh lệch rõ rệt hơn mùa hè, các khu vực phía Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn phía Bắc. Trong điều kiện có ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, nhất là các đợt El Nino mạnh có thể gây ra nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối ở nhiều nơi.

Trong điều kiện El Nino thường gây thiếu hụt lượng mưa trong hầu hết các vùng trong cả nước, phổ biến từ 25 đến 50% (rõ rệt nhất là Bắc Trung Bộ). Đáng chú ý là, một số đợt El Nino đã cho những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h và số tháng liên tục hụt mưa ở một số nơi, cho thấy El Nino làm tăng tính biến động của mưa ở Việt Nam, điển hình như năm 2015 xảy ra El Nino nhưng tại Quảng Ninh đã xuất hiện mưa lớn lịch sử vào cuối tháng 7.

Năm El Nino 2002, mưa lớn vẫn xuất hiện và gây lũ lớn trên các khu vực, cụ thể: lũ lớn trên BĐ3 vào tháng 7 đầu tháng 8 trên sông Hồng ở Thái Bình, lũ lớn Trung Bộ cuối tháng 9 trong đó có xuất hiện lũ lịch sử xuất hiện thượng nguồn sông Cả (Hà Tĩnh); Nam Bộ đã xuất hiện lũ lớn kéo dài ở đồng bằng sông Cửu Long. Năm 2009, xuất hiện cơn bão số 9 (Ketsana) đi vào địa phận các tỉnh Quảng Nam - Quảng Ngãi cũng gây ra đợt lũ lớn, lũ lịch sử vào cuối tháng 9 năm 2009. Đỉnh lũ năm 2009, tại các sông chính từ Quảng Bình đến Phú Yên đều vượt báo động 3. Ngập lụt ngiêm trọng từ Quảng Bình đến Khánh Hòa và Kon Tum.