Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai và biến đổi khí hậu. Trong những năm gần đây, các hiện tượng thiên tai mang tính cực đoan đã xảy ra nhiều hơn, gây thiệt hại nhiều hơn về người và ảnh hưởng đến nền kinh tế đất nước, trong đó có nắng nóng và hạn hán. Do vậy, việc xây dựng và ứng dụng công nghệ dự báo, cảnh báo nắng nóng và hạn hán tại Việt Nam đang là vấn đề cấp thiết đặt ra nhằm góp phần giảm nhẹ thiên tai trước bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng gay gắt. 

Hiệu quả mô hình "Hỗ trợ tài chính dựa trên dự báo" 

Theo nhóm nghiên cứu Vũ Văn Thắng, Trần Đình Trọng, Lê Văn Tuân (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu) về công nghệ dự báo, cảnh báo nắng nóng và hạn hán ở Việt Nam, hệ thống dự báo thời tiết cực đoan là hệ thống dự báo nghiệp vụ hàng ngày của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu. Hệ thống dự báo này lấy số liệu dự báo toàn cầu GFS đưa vào mô hình khu vực (WRF) để giảm độ phân giải và chi tiết hóa hơn. Hệ thống này cung cấp các bản tin về dự báo thời tiết hàng ngày, bản tin về nắng nóng, mưa lớn, bão… từng khu vực với hạn dự báo từ 1-10 ngày mang độ tin cậy cao.

Từ hệ thống dự báo thời tiết cực đoan của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu kết hợp cùng Hội Chữ thập đỏ Đức nghiên cứu phát triển hệ thống mô hình "Hỗ trợ tài chính dựa trên dự báo (FBF)" với các bước triển khai mô hình gồm: đánh giá mức độ rủi ro, xác định loại hình dự báo, xác định mức độ tác động, lựa chọn hành động sớm, xây dựng quy trình chuẩn, thẩm định quy trình, theo dõi dự báo.

Đại diện nhóm nghiên cứu, ông Vũ Văn Thắng cho rằng, bằng việc triển khai mô hình "Hỗ trợ tài chính dựa trên dự báo" trong năm 2019, từ kết quả dự báo nắng nóng, chỉ số nhiệt đạt ngưỡng kích hoạt, Hội Chữ thập đỏ Đức kết hợp với Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đã hỗ trợ người dân trong đợt nắng nóng điển hình từ ngày 18/7-21/7/2019 và đợt nắng nóng từ ngày 11-14/8/2019 tại Hà Nội với gần 3000 người được hỗ trợ và trên 70% số người được hỗ trợ cảm thấy tốt hơn, trên 90% số người khuyến nghị mở thêm các trung tâm cứu trợ khi nắng nóng được  dự báo.

Tại cùng một thời điểm, nắng nóng có thể ảnh hưởng đến khu vực rộng lớn, dự báo cần được hiển thị trên bản đồ để có thể xác định khu vực có khả năng thành "đảo nhiệt đô thị" và tập trung số lượng lớn người dân có tình trạng dễ bị ảnh hưởng bởi nắng nóng. Ngoài việc Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu cung cấp thông tin dự báo chính xác, dự án còn xây dựng phương pháp lập bản đồ sử dụng phần mềm QGIS xác định khu vực có nguy cơ bị ảnh hưởng tiêu cực lên sức khỏe cộng đồng do nắng nóng, để có thể xác định các hành động sớm ứng phó với nắng nóng.

Hiệu quả của mô hình "Hỗ trợ tài chính dựa trên dự báo", nhóm nghiên cứu đã xây dựng ngưỡng cảnh báo nắng nóng tại 12 thành phố trong cả nước. Các kết quả dự báo nắng nóng được cung cấp trên Website: http://222.254.32.12-rcm/FbF/HeatIndex.html. Ngoài ra, với sự thành công của dự án này, nghiên cứu cũng đang mở rộng xây dựng mô hình với nhiều loại thiên tai khác nhau như: Rét đậm, rét hại, bão, mưa lớn…

Giám sát hạn hán bằng công nghệ viễn thám và mô hình động học

Nhóm nghiên cứu cũng cho biết, trong khuôn khổ hợp tác giữa Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu với Trường Đại học Tokyo (Nhật Bản), hệ thống giám sát hạn khí tượng dựa trên thông tin viễn thám được xây dựng. Hệ thống này được đưa vào thử nghiệm, ứng dụng trong nghiệp vụ tại Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu từ tháng 12/2013. Hệ thống  vẫn đang được sử dụng để giám sát hạn hán tại Việt Nam. Các thông tin giám sát hạn được cung cấp trên trang web: www.dubaokhihau.vn

Chỉ số sử dụng để giám sát hạn hán là chỉ số KBDI được tính toán khá đơn giản dựa trên các loại dữ liệu được chiết xuất từ ảnh mây vệ tinh. Hệ thống này cung cấp thông tin hiện trạng khô hạn trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Thông qua hệ thống giám sát hạn (DMEWWS), người sử dụng có thể khai thác các thông tin đánh giá mức độ khô hạn trên toàn lãnh thổ Việt Nam, bao gồm các bản đồ phân bố không gian chỉ số KBDI độ phân giải 4x4 km với quy mô ngày, tháng, năm và các giản đồ chuỗi thời gian tại vị trí quan tâm bất kỳ như các trạm khí tượng thủy văn, vùng sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp… Khi hệ thống nhận biết các điều kiện hạn hán có thể xảy ra, một bản tin cảnh báo sẽ tự động được công bố trên trang web. Trong đó, bản tin sẽ chỉ chi tiết khu vực nào bị hạn, diện tích bị hạn là bao nhiêu, mức độ hạn cũng được cảnh báo. . .