Báo chí thực sự trên tuyến đầu chống dịch

Sau khi nghe ý kiến phát biểu của lãnh đạo một số cơ quan báo chí, phát biểu tại Hội nghị, thay mặt Chính phủ, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trân trọng cảm ơn báo giới đã đồng hành, góp phần rất quan trọng, không thể thiếu để giúp Chính phủ hoàn thành nhiệm vụ trong năm 2021 với nhiều sự kiện lớn, trong tình hình đại dịch rất phức tạp, gây những tổn thất rất to lớn về người, về của. 

Nhìn lại 2 năm bị ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, Việt Nam vẫn kiểm soát được dịch bệnh, kinh tế vẫn tăng trưởng thuộc nhóm khá trên thế giới. Lòng tin của nhân dân vào chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, nhất là trong chống dịch, được các tổ chức quốc tế đánh giá rất cao. Kể cả trong những thời khắc dịch bệnh bùng phát ở TPHCM, gây quá tải hệ thống y tế, để xảy ra tử vong nhiều người thì tỉ lệ người dân tin tưởng vào Đảng, Nhà nước vẫn cao nhất thế giới.

“Có được điều đó trước hết là truyền thống của dân tộc Việt Nam, sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và có sự đóng góp rất quan trọng của công tác thông tin, truyền thông, trong đó có báo chí, hệ thống tuyên giáo. Các nhà báo thực sự là những chiến sĩ trên tuyến đầu chống dịch kịp thời phản ánh những tấm gương, hành động, nghĩa cử, giá trị cực kỳ cao quý, nhân văn của người dân Việt Nam. Có những nhà báo, đằng sau là cả gia đình họ, đã chịu nhiều vất vả trực tiếp, nhiều người bị nhiễm bệnh”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh. 

Chia sẻ về một số vấn đề trong quản lý, phát triển báo chí, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng công tác quy hoạch, sắp xếp báo chí thực hiện được một bước và cần có quá trình để tạo chuyển biến thực chất bên trong, “không thể nóng vội”. “Mục đích quy hoạch báo chí để báo chí phát triển, không chỉ là tiếng nói của từng cơ quan chủ quản mà còn của nhân dân. Việc thực hiện cơ chế, chính sách quản lý phải nghiêm, thực chất, kiến nghị, bổ sung, điều chỉnh những gì không phù hợp. Tránh tình trạng thực tế không như văn bản”, Phó Thủ tướng khẳng định và nêu một số ví dụ cụ thể như “theo quy định, mỗi một cơ quan chủ quản có một tạp chí, một viện nghiên cứu khoa học chỉ có một tạp chí, trong khi, trong nghiên cứu khoa học tự nhiên, khoa học công nghệ có rất nhiều phân ngành nhỏ hay hoạt động của tạp chí trực thuộc hội khoa học, kỹ thuật”.

Năm 2022, với tinh thần nhìn thẳng sự thật, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, phải đánh giá việc thực hiện quy hoạch báo chí xem những gì phù hợp, chưa phù hợp nhằm giúp báo chí phát triển, tránh xu hướng chạy theo thị trường quá mức, tránh lãng phí nguồn lực xã hội, làm lệch lạc trong hoạt động thông tin báo chí. Muốn báo chí tự chủ được thì phải có “cơ chế đặt hàng” đủ mạnh. Bộ Thông tin và Truyền thông phải là đầu mối của các cơ quan báo chí làm việc với các cơ quan phụ trách về tài chính, các bộ ngành để giao nhiệm vụ, “đặt hàng” báo chí tuyên truyền, vận động trước, trong và sau khi ban hành chính sách. “Đó không nhất thiết là những cơ quan báo chí lớn, có uy tín mà quan trọng là phải có những nhóm độc giả mà chính sách cần tác động”, Phó Thủ tướng lưu ý.

Trước sự cạnh tranh của thông tin trên mạng xã hội, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, báo chí cần được thông tin minh bạch một cách nhanh nhất có thể về những “điểm nóng” hay sự cố vừa phát sinh. Qua theo dõi, quản lý thông tin trên báo chí, mạng xã hội, Bộ Thông tin và Truyền thông cần phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam để chủ động hơn trong dự báo, cảnh báo và phối hợp, đề nghị các bộ, ngành cung cấp thông tin sớm nhất, chính xác cho báo chí về những vấn đề mà dư luận, xã hội quan tâm. “Khi báo chí chính thống minh bạch được thông tin một cách sớm nhất thì nhân dân, công luận sẽ nghe theo”.

Về thực hiện chuyển đổi số trong báo chí, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh cùng với hình thành cơ sở dữ liệu, mỗi cơ quan báo chí cần quan tâm đến năng lực xử lý dữ liệu của đơn vị mình mà còn liên quan đến các ngành khác. Các tác phẩm báo chí “nói có sách, mách có chứng” bằng số liệu, thậm chí là những số liệu qua phân tích nhiều dữ liệu khác mới định hướng, trả lời được mong mỏi của công luận. Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam có chương trình hỗ trợ các cơ quan báo chí chuyển đổi số, xây dựng và xử lý cơ sở dữ liệu.

Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, thời tiết chuyển mùa Đông-Xuân thuận lợi cho sự phát triển, lây lan của virus, nhất là trong dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán 2022 sắp tới…, Phó Thủ tướng mong muốn báo chí bám sát, phản ánh đúng thực tế, động viên nhân dân chống dịch tốt, chuẩn bị đón Tết đầm ấm trong bối cảnh dịch bệnh. 

Mỗi nhà báo, cơ quan báo chí phải thực sự có tinh thần tự phê bình và phê bình

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhất trí với những đánh giá được nêu tại Hội nghị về kết quả, ưu điểm, thành tích của công tác báo chí năm 2021. Hội nghị cũng thẳng thắn, nghiêm túc tự phê bình và phê bình về những hạn chế, thiếu sót của công tác báo chí năm qua, nhất là khuynh hướng thông tin thiếu toàn diện, thiếu đầy đủ gây hiểu lầm, hiểu không đúng bản chất sự việc; không thực hiện nghiêm túc quy trình tác nghiệp, nhiều trường hợp bỏ qua khâu kiểm tra, xác minh, dẫn đến thông tin không chuẩn xác; thiếu thận trọng trong xử lý và đưa tin các vấn đề quan trọng, phức tạp, nhạy cảm; chưa kịp thời đánh giá, rút kinh nghiệm và chưa thực sự cầu thị trước những phản hồi mang tính xây dựng của công chúng đối với các chuyên mục, chương trình, ấn phẩm mới; cách tiếp cận sự kiện, vấn đề, trong nhiều trường hợp, chưa thực sự hợp lý, thiếu tính nhân văn và thiếu tính thuyết phục; còn tình trạng phóng viên nhũng nhiễu, gây sức ép doanh nghiệp để yêu cầu quảng cáo, ký hợp đồng truyền thông; để xảy ra tình trạng phóng viên, cộng tác viên bị bắt vì vi phạm pháp luật trong quá trình tác nghiệp. Cơ quan chỉ đạo, quản lý, chủ quản báo chí, trong một số trường hợp còn thiếu nhạy bén, chưa có phân tích và dự báo từ sớm, từ xa theo chiều hướng vận động của sự việc, vấn đề, do vậy, chưa thực sự định hướng, cung cấp thông tin cho các cơ quan báo chí. Một số cơ quan chủ quản chưa thực sự làm hết trách nhiệm, còn lơ là, buông lỏng trong lãnh đạo, chỉ đạo và quản lý cơ quan báo chí trực thuộc. Công tác xây dựng đảng, quy hoạch, bồi dưỡng cán bộ ở nhiều cơ quan báo chí chưa được quan tâm, chăm lo đúng mức… 

"Với tinh thần thật sự cầu thị, cần thấy rằng, bên cạnh những nguyên nhân khách quan, nguyên nhân của những hạn chế thiếu sót nêu trên, chủ yếu thuộc về chủ quan. Do vậy, cùng với các giải pháp khắc phục, yêu cầu đặt ra là: mỗi nhà báo, cơ quan báo chí và toàn bộ hệ thống báo chí phải thực sự có tinh thần tự phê bình và phê bình, đồng thời, phải có quyết tâm rất cao trong việc khắc phục hạn chế, khuyết điểm", Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương nhấn mạnh. 

9 nhiệm vụ trọng tâm

Khẳng định vai trò của báo chí trong công tác tuyên giáo là rất quan trọng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương nêu rõ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong bài phát biểu tại một số hội nghị đã đề cập đến vai trò, trách nhiệm và sứ mệnh của báo chí. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng cũng đề ra nhiệm vụ "xây dựng nền báo chí, truyền thông cách mạng, chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại". Để góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác tuyên giáo năm 2022, tiếp tục khẳng định vai trò, sứ mệnh vẻ vang của mình, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương nhấn mạnh một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác báo chí năm 2022 gồm:

Thứ nhất, những người làm công tác báo chí cần nhận thức sâu sắc hơn nữa vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ của báo chí cách mạng. Những nội dung nêu trên không mới, tuy nhiên, trong tình hình hiện nay, việc quán triệt, nâng cao nhận thức về báo chí cách mạng giúp những người làm báo chúng ta không dao động, phải vững vàng trước mọi sóng gió, thử thách; tránh nhận thức mơ hồ, thiếu tính chính trị; phát huy được vai trò định hướng dư luận, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị cao cả của mình.

Thứ hai, cần nghiên cứu kỹ lưỡng, tìm tòi, đổi mới, sáng tạo việc thông tin tuyên truyền nội dung Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Đây là công việc hết sức quan trọng. Báo chí phải nắm thật chắc, thật rõ nội dung Nghị quyết. Chỉ trên cơ sở nghiên cứu kỹ lưỡng, chúng ta mới có thể thông tin, tuyên truyền một cách hiệu quả, bảo đảm yêu cầu đề ra. Báo chí phải tham gia một cách chủ động, tích cực, coi đó là nhiệm vụ chính trị trọng tâm. Xây dựng kế hoạch tuyên truyền, mở chuyên mục, chuyên trang, chương trình bình luận, tọa đàm để làm thật sâu sắc, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ về chủ đề này, qua đó khơi dậy quyết tâm, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Tại Họp báo bế mạc Đại hội XIII của Đảng, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh sau Đại hội báo chí phải tiếp tục "truyền cảm hứng" khí thế của Đại hội trong toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, tạo sức mạnh, bước tiến cho đất nước tiếp tục phát triển, sánh vai cùng các nước trên thế giới. Chúng ta cần thực hiện sứ mệnh “truyền cảm hứng” đó tới toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta.

Thứ ba, phát huy vai trò và nêu cao trách nhiệm của hệ thống báo chí, xuất bản trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình hiện nay. Các cơ quan báo chí phải thực sự là lực lượng tuyến đầu, không ngừng đổi mới cả về nội dung, hình thức, phương pháp thể hiện chủ đề này bằng cách đầu tư bài bản về nhân lực, điều kiện vật chất - kỹ thuật, xây dựng kế hoạch tuyên truyền ngắn hạn, dài hạn, thường xuyên theo dõi chất lượng, hiệu quả tác động của thông tin, tuyên truyền. Tăng cường các thông tin chính thống, tích cực; kết hợp giữa “xây” và “chống”; chú trọng những bài viết, chương trình đặc sắc với cách thể hiện sáng tạo, gắn kết nhuần nhuyễn lý luận và thực tiễn, góp phần tạo dòng thông tin chủ lưu, chính thống, đấu tranh, phản bác trực diện, kịp thời, đồng thời, định hướng dư luận xã hội, củng cố niềm tin trong Nhân dân, góp phần quan trọng vào việc thực hiện nhiệm vụ chính trị nói chung, thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế nói riêng của đất nước. Hệ thống báo chí, xuất bản phải sát cánh cùng toàn Đảng, toàn dân trong nhiệm vụ then chốt và nặng nề này.

Thứ tư, tập trung tuyên truyền phòng, chống dịch COVID-19 và phục hồi phát triển kinh tế xã hội. Thời gian qua, chúng ta đã làm khá tốt nội dung này, tuy nhiên, mỗi thời điểm, giai đoạn có những yêu cầu, đòi hỏi mới nên cần làm tốt hơn, sáng tạo hơn; cần bám sát diễn biến thực tế, bảo đảm cân đối, hài hòa giữa thông tin phòng chống, dịch với thông tin phục hồi phát triển kinh tế và các lĩnh vực khác; khơi dậy sự đồng lòng, quyết tâm, tin tưởng của nhân dân đối với cấp ủy chính quyền trong công tác chỉ đạo, điều hành nội dung quan trọng này.

Thứ năm, tiếp tục chủ động, đổi mới công tác chỉ đạo, định hướng, quản lý nhà nước về báo chí; tăng cường nắm bắt tình hình hoạt động, tâm tư, nguyện vọng của các cơ quan báo chí; những vấn đề vướng mắc, khó khăn trong hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng công tác tham mưu, xây dựng chủ trương, đường lối phát triển và quản lý báo chí; đề xuất sửa đổi một số quy định của Ban Bí thư liên quan công tác phối hợp, chỉ đạo, định hướng báo chí; công tác bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật theo tinh thần là tạo điều kiện để báo chí phát triển. Hội Nhà báo Việt Nam cần lãnh đạo chỉ đạo thật tốt công tác tổ chức chuẩn bị Đại hội Hội Nhà báo Việt Nam lần thứ XI; các cấp hội, hội viên cần triển khai tích cực, hiệu quả Nghị quyết Đại hội của Hội và Chỉ thị số 43-CT/TW ngày 8.4.2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam trong tình hình mới. Trong các báo cáo, các tham luận, chúng ta thường bàn nhiều về tính “chuyên nghiệp”, tính “hiện đại” của báo chí, trong khi đó tính “cách mạng” và “nhân văn” chưa được đề cập một cách tương xứng. Đây là vấn đề chính trị, văn hóa, đạo đức nghề nghiệp, Hội Nhà báo Việt Nam cần đặc biệt quan tâm nội dung này. 

Thứ sáu, Quy chế phối hợp giữa Ban Tuyên giáo các cấp với cơ quan nhà nước cùng cấp trong việc thực thi pháp luật, triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết các vấn đề nội cộm nhân dân quan tâm theo Quyết định số 238-QĐ/TW của Ban Bí thư đã được triển khai tích cực cả ở Trung ương và địa phương. Thực tế chứng minh rằng, để giải quyết tốt các vụ việc nổi cộm, những vấn đề phát triển kinh tế - xã hội thì công tác thông tin, tuyên truyền cần phải chủ động, đi trước một bước. Kịp thời, chủ động cung cấp thông tin cho báo chí là giải pháp quan trọng để hạn chế được những thông tin thiếu chuẩn xác, tin đồn thất thiệt, bịa đặt, xuyên tạc trên mạng xã hội và các loại hình truyền thông trên internet. Ban Tuyên giáo các địa phương cũng cần chủ động hơn trong tham mưu cho thường trực tỉnh ủy, thành ủy thường xuyên trao đổi, cung cấp thông tin với Ban Tuyên giáo Trung ương để kịp thời xem xét, xử lý những vấn đề liên quan địa phương trong công tác thông tin, tuyên truyền trên báo chí.

Thứ bảy, tăng cường rà soát, kiểm tra việc thực hiện định hướng chính trị tư tưởng, việc thực hiện tôn chỉ, mục đích, hoạt động tác nghiệp... của các cơ quan báo chí; kiên quyết xử lý nghiêm minh các trường hợp sai phạm, trong đó, phải phát huy hơn nữa trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan chủ quản. Cần phối hợp đồng bộ, quyết tâm cao mới có thể khắc phục cơ bản những hạn chế, thiếu sót, khuyết điểm, tồn tại kéo dài thời gian qua vốn tác động tiêu cực đến xã hội, khiến công chúng bức xúc, ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh của nền báo chí cách mạng.

Thứ tám, đẩy mạnh triển khai giai đoạn 2 của Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 theo hướng tinh gọn, chất lượng, hiện đại, trong đó, chú trọng nghiên cứu, đề xuất các giải pháp để xử lý vấn đề kinh tế báo chí, chuyển đổi số báo chí; tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông trên internet; tập trung hoàn thiện đề án xây dựng hệ thống các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện ở tầm quốc gia; củng cố phát triển hệ thống các cơ quan báo chí có ảnh hưởng lớn trong xã hội, có chính sách hỗ trợ và nâng cao thứ hạng, uy tín của các tạp chí khoa học; rà soát, nâng cao chất lượng đào tạo, xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý báo chí, phóng viên, biên tập viên có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức trong sáng, tinh thông nghiệp vụ để nâng cao hiệu quả hoạt động báo chí, tuyên truyền.

Thứ chín, khẳng định và nâng cao vai trò của báo chí trong việc định hướng xã hội về tính nhân văn, đạo đức, hướng tới các giá trị văn hóa như chân, thiện, mỹ, hoà bình, hội nhập, phát triển bền vững. Nếu tất cả người làm báo đều thấm thía, suy nghĩ sâu sắc về vai trò của báo chí trong việc xây dựng đời sống văn hóa thì sẽ sáng tạo được những tác phẩm báo chí vừa mang tính trung thực, khách quan, vừa có tính nhân văn cách mạng. Điều này đòi hỏi trước hết mỗi cơ quan báo chí phải xây dựng và thực hiện chuẩn mực văn hóa, đạo đức trong chính đơn vị mình theo tinh thần Hội nghị Văn hóa toàn quốc; phấn đấu mỗi cơ quan báo chí là một cơ quan văn hóa tiêu biểu.

"Chúng ta đang hướng tới Kỷ niệm 100 năm Ngày báo chí cách mạng Việt Nam vào năm 2025. Đây là sự kiện trọng đại, một mốc lịch sử quan trọng của báo chí cách mạng Việt Nam. Chúng ta sẽ phải làm gì và làm như thế nào để xứng đáng với lịch sử vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam, xứng đáng với sự tin tưởng, kỳ vọng của Đảng, Nhà nước, Nhân dân và để góp phần hiện thực hiện mục tiêu quan trọng 100 năm thành lập Đảng và 100 năm thành lập Nước mà Đại hội Đảng XIII đã đề ra? Đây là vấn đề lớn mà tất cả những người đang hoạt động trong ngành báo chí đều phải quan tâm, phải có ý chí mạnh mẽ để tìm ra giải pháp thật sự xứng tầm, cụ thể, thiết thực để thực hiện". Nhấn mạnh điều này, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương mong muốn, sau Hội nghị này, với tinh thần khẩn trương, quyết liệt, các đồng chí sẽ triển khai tích cực, có hiệu quả các nhiệm vụ trọng tâm của công tác báo chí năm 2022 mà Hội nghị đã thảo luận, thống nhất.